Đối thoại Trung - Mỹ thất bại toàn tập

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) tại Bắc Kinh ngày 9/7 Chủ đề chính của cuộc đối thoại lần thứ 6 này là an ninh mạng, tranh chấp chủ quyền hải phận ở Biển Đông, chính sách kinh tế của Trung Quốc. Kết quả duy nhất đạt được sau hai ngày thương lượng là việc Trung Quốc đồng ý bớt can thiệp vào thị trường tiền tệ của mình. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc Chu Tiểu Xuyên phát biểu: “Chúng tôi sẽ để liên can cung-cầu của thị trường đóng vai trò lớn hơn trong việc ấn định tỷ giá hối đoái, mở mang biên độ thả nổi và tăng tính linh hoạt của tỷ giá hối đoái”. Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu Mỹ kêu gọi Trung Quốc thả nổi tỉ giá đồng tiền và cũng chả phải lần đầu Bắc Kinh hứa sẽ bớt can thiệp. Trên các chủ đề chính còn lại, hai bên chỉ còn biết ngồi tố cáo nhau. Trong ngày thứ hai của cuộc đối thoại, Ngoại trưởng John Kerry lên án các cuộc tấn công tin học từ Trung Quốc nhắm vào các doanh nghiệp Mỹ, đe dọa khả năng cạnh tranh của kinh tế Mỹ. Trong phát biểu sau một phiên họp với đồng cấp Trung Quốc Dương Khiết Trì, ông Kerry khẳng định “việc trộm cắp sở hữu trí óc do tin tặc giống như dội nước lạnh vào khả năng canh tân và đầu tư. Các hoạt động tin tặc gây thiệt hại cho nền kinh tế chúng tôi và đe dọa khả năng cạnh tranh của Mỹ”. Quan hệ Mỹ-Trung xấu đi hồi tháng 5/2014, sau khi tư pháp Mỹ truy tố năm sĩ quan Trung Quốc vì tội tin tặc và gián điệp kinh tế. Bắc Kinh trả nủa bằng cách rút khỏi nhóm làm việc chung về an toàn tin học. Chính quyền Bắc Kinh liên tục chỉ trích Washington “đạo đức giả” và khẳng định bản thân Trung Quốc cũng là nạn nhân của tin tặc, đồng thời lên án màng lưới điệp báo mạng rộng lớn của tình báo Mỹ. Vấn đề chủ quyền tại Biển Đông gây chia rẽ nhất trong cuộc hội thoại lần này giữa Trung Quốc và Mỹ. Trung Quốc liền tù tù cảnh báo Mỹ không nên tìm cách ngăn chặn sự trỗi dậy của Bắc Kinh trong các lĩnh vực kinh tế và ngoại giao và họ xem chính sách xoay trục châu Á của Mỹ là một phần của chiến lược ngăn chặn đó. Các giới chức Mỹ nhiều lần bác bỏ tố giác đó và khẳng định là Mỹ hoàn toàn ủng hộ cho sự trỗi dậy tham khảo của một nước Trung Quốc ổn định, hòa bình và thịnh vượng. Phát biểu khai mạc cuộc đối thoại lần này, chủ toạ Tập Cận Bình tuyên bố Washington và Bắc Kinh đang nắm tránh một cuộc đối đầu mà ông cho là sẽ đem lại “tai họa”. Ông Tập nói: “Đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc, đối với hai quốc gia và đối với cả thế giới, sẽ dứt khoát là một thảm họa. Trong các cảnh huống này, chúng ta ở cả hai bên phải nhìn xa, củng cố và nối hợp tác, và tránh đối đầu”. Tuy nhiên, tuyên bố đó đã không cản ngăn Mỹ nêu bật quan điểm dị đồng tình của mình trước hành động của Bắc Kinh trên nhiều vấn đề trong đó có Biển Đông. Theo hãng AFP, trong buổi họp kín với phía Trung Quốc, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã mạnh mẽ gây sức ép trên Trung Quốc trong hồ sơ tranh chấp biển đảo khi cảnh báo đối tác Trung Quốc là Washington không thể bằng lòng các mưu toan tạo ra một hiện trạng mới ở vùng Biển Đông và Biển Hoa Đông. đọc thêm Đây là hai nơi mà Bắc Kinh đang có tranh chấp chủ quyền với các nước láng giềng. Theo một quan chức ngoại giao Mỹ, ông Kerry đã nói thẳng với Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc đảm nhận ngoại giao Dương Khiết Trì rằng bất kỳ nhà nước nào cũng đều không có quyền “hành động đơn phương để đẩy mạnh các đòi hỏi chủ quyền hay ích của mình”. Theo nguồn tin trên, thì phía Mỹ đã tái khẳng định sự cấp thiết của “một thứ tự dựa trên lệ luật trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương”, và đề nghị Trung Quốc “đóng góp và tham dự vào trật tự đó, thay vì chống lại các chuẩn khu vực và toàn cầu”. Quan chức cao cấp Mỹ tiết lộ tiếp là phía Mỹ đã nói rõ với đối tác Trung Quốc rằng: “Tìm cách giải quyết vấn đề bằng cách tạo ra một hiện trạng mới bất kể sự ổn định của khu vực, sự hài hòa của khu vực, là điều không thể ưng ý được”. Trung Quốc đang dùng sức mạnh áp đặt chủ quyền trên gần như tất thảy Biển Đông, bất chấp tuyên bố chủ quyền của các hàng xóm Đông Nam Á trong đó có Việt Nam và Philippines. Trong những tháng gần đây, Bắc Kinh có hành động hung hăng hơn trong mưu toan bành trướng tại Biển Đông, làm tình hình bao tay hẳn lên khi đưa giàn khoan xuống hạ đặt trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, cho tàu Trung Quốc đâm vào các tàu công vụ và tàu cá Việt Nam đến gần giàn khoan, dùng vòi rồng xua đuổi tàu Việt Nam, thậm chí bắt giữ ngư dân Việt Nam. Ngay khi bước chân lên máy bay sang Trung Quốc tham dự đàm phán, Ngoại trưởng Kerry ngày 8/7 tuyên bố rằng Mỹ "khôn xiết quan ngại" về "sự sẵn sàng của các bên tranh chấp trong việc dùng các lực lượng quân sự, bán quân sự, tuần duyên nhằm xúc tiến các đòi hỏi chủ quyền của mình. Mỹ đặc biệt tố giác thuộc tính lấp lửng của tấm bản đồ 9 đường gián đoạn mà Bắc Kinh dùng làm cơ sở để đòi thâu tóm gần như ắt Biển Đông, bất chấp tuyên bố chủ quyền của các nước khác, trong đó có Việt Nam và Philippines. Ngoại trưởng Kerry xác định: "Sự mơ hồ gắn với đường chín đoạn quả là có vấn đề". Trên Biển Hoa Đông, Trung Quốc cũng liền cho tàu thuyền và phi cơ quân sự tiến vào vùng quần đảo Senkaku/Điếu Ngư đang được đặt dưới quyền kiểm soát của Tokyo, nhưng bị Bắc Kinh đòi chủ quyền. Như vậy có thể thấy cuộc hội thoại Mỹ-Trung về chiến lược và kinh tế ngày càng mang tính hình thức hơn là thực chất. Sau 6 lần đàm phán, hai bên vẫn chưa đạt được một thỏa thuận mang tính đột phá nào. Cựu đại sứ Mỹ tại Trung Quốc Stapleton Roy nói: “hội thoại kiểu này không phải là hình thức mà chúng ta mong muốn. Và do vậy, điều vô cùng quan yếu đối với chúng ta là phải có các cơ chế có tác dụng và tìm cách giải quyết các loại vấn đề nổi lên giữa Mỹ và Trung Quốc”. Duy Hưng